Zahvala
pripada Allahu, dželle šanuh, Gospodaru svih svjetova. Salavat i selam neka su
na Allahovog poslanika Muhammeda, njegovu časnu porodicu, plemenite ashabe i
sve istinske sljedbenike do Sudnjega dana.
Islamski učenjaci posvetili su mnogo pažnje, u svojim djelima, kakvoći i svojstvu namaza Allahovog Poslanika,
sallallahu alejhi ve sellem. Pa, s tim u vezi, detaljno su objašnjavali svaki
pokret u namazu, svejedno radilo se o obaveznim ili pohvalnim radnjama, a sve
to povodeći se za Poslanikovim, sallallahu alejhi ve sellem, riječima: "Klanjajte
onako kako ste vidjeli mene da klanjam!".
Oko
mnogih pitanja učenjaci su jednoglasni. Ali, u isto vrijeme, postoje i druga
pitanja oko kojih se spore i imaju različite pristupe i mišljenja. Razlozi tome
su mnogi, a pretežno se vraćaju na prihvatanje i razumijevanje dokaza. Zna se
desiti da i jedna i druga strana prihvataju isti dokaz, ali se razilaze oko
razumijevanja dotičnog teksta. A nekada, jedna strana prihvata dokaz kojeg
drugi smatraju neautentičnim i td.
Jedno od
najpoznatijih pitanja oko kojeg učenjaci imaju različita mišljenja je i pitanje
kakvoće i načina odlaska na sedždu. Da li prvo spustiti koljena, ili, pak, dati
prednost spuštanju ruku, pa onda nakon njih spustiti koljena?
Prije
odgovora na postavljeno pitanje, bitno je napomenuti da ovo pitanje ne utiče na
ispravnost namaza po konsenzusu islamskih učenjaka, nego je riječ samo o
pohvalnim radnjama.
Islamski učenjaci po ovom pitanju imaju tri mišljenja:
Prvo mišljenje: da se koljena spuštaju prije ruku.
Ovaj stav
je zastupala većina islamskih učenjaka.[1] Neki
od njih
su: Ibrahim en-Neha'i, Muslim b. Jesar, Ebu Kilabe, Muhammed b. Sirin, Sufijan es-Sevri, Ebu Hanife, Abdullah b. Vehb,
Šafija, Ahmed b. Hanbel, Ishak b. Rahuje, Ibn Huzejme, Ibnul-Munzir, Tahavi, Hattabi,
Hazimi, Ibnul-Kajjim, Ibn Abdul-Hadi i dr.[2]
Najautentičniji
dokaz na kojem su zasnovali svoj stav
je hadis kojeg prenosi Šerik, od Asima b. Kulejba,
a on od svoga oca, a taj od Vaila b. Hudžra, radijallahu anhu, da je rekao:
"Vidio sam Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, kada bi činio sedždu da spušta svoja koljena prije ruku, a kada bi se dizao podigao bi ruke prije koljena."
Hadis su
zabilježili Ebu Davud, br. 838, Nesa'i, br. 1089, Tirmizi, br.
268, Ibn Madžeh, br. 882, Ibn Huzejme, br. 626, Ibn
Hibban, br. 1912, Darimi, br. 1320, Darekutni, br.
1/345 i dr.
Vjerodostojnim
ga smatraju: Ibn Huzejme, Ibnul-Munzir, Ibn
Hibban, Hakim, Tahavi, Begavi, Ibnul-Kajjim, Zehebi, Ibnul-Mulekkin
i dr.[6]
Ali,
ispravno je da ovaj hadis nije vjerodostojan, nego da'if-slab.
Tako su
potvrdili: Buhari, Tirmizi, Nesai, Ibn Ebi Davud, Darekutni, Bejheki, Ibn
Redžeb, Ibn Hadžer, Hazimi, Ibn Sejjidi-Nas, Mubarekfuri, Albani i dr.[7]
U lancu
prenosilaca nalazi se ravija Šerik b. Abdullaha el-Kadija, koji se izdvojio u
prenošenju ovog hadisa.
Imam Ebu
Zur'a er-Razi o njemu je rekao: "Mnogo je griješio." Imam Ebu Hatim
slično zaključuje: "Imao je grešaka."[8] Tirmizi
potvrđuje: "Šerik b. Abdullah imao je mnogo grešaka."[9] Darekutni dodaje: "Šerik nije jak prenosilac
u hadisima sa kojima se izdvoji."[10] Kaže
Imam Bejheki: "Većina učenjaka nije uzimala hadise koje on prenosi kao
dokaz."[11] Dževheri govori: "Pogriješio
je u četiri stotine hadisa"[12] Kaže Hafiz
Ibn Hadžer: "Mnogo je griješio, njegovo pamćenje se poremetilo kada je
postao kadija u Kufi."[13]
Pored
navedenog hadisa, za dokaz su uzeli predaju Omera b. El-Hattaba u kojoj se
navodi da je on, radijallahu anhu, tako postupio.[14] Isto
tako prenosi se i od njegovog sina Abdullaha b. Omera, radijallahu anhuma.[15]
Taj stav
prenosi se, također, od učenika Abdullaha b. Mes'uda, radijallahu anhu.[16]
Ibrahim
en-Neha'i, rhm, prezirao je spuštanje ruku prije koljena i govorio bi:
"To ne radi osim onaj ko je lud!"[17]
Od
današnjih učenjaka navedeni stav izabrali su: Ibn Baz, Ibn Usejmin, Atijje
Salim, Abdullah el-Džibrin, Salih el-Fevzan, Abdullah el-Fevzan i dr.[18]
Drugo mišljenje: da se ruke spuštaju
prije koljena.
Ovo
mišljenje zastupala je skupina islamskih učenjaka, među kojima su: Hasan
el-Basri, Malik b. Enes, Ahmed b. Hanbel (u jednoj predaji od njega,)
El-Evza'i, Ibn Hazm, Ibnul-Arabi, Ibn Sejjid Nas, Ibn Turkumani i dr.[19]
Njihov
najjači dokaz je hadis kojeg prenosi Muhammed b. Abdullah b. el-Hasan, od
Ebu-Zinada, a on od E'aredža, a ovaj od Ebu Hurejre, radijallahu anhu, da je
Allahov Poslanik, sallallah alejhi ve sellem, rekao: "Kada neko
od vas čini sedždu, neka se ne spušta kao što se spušta deva, nego neka spusti
ruke prije koljena."
Bilježe
ga Ahmed, br. 8955, Ebu Davud, br. 840, Nesa'i, br. 1091, Tirmizi, br. 269,
Darekutni, br. 1/344, Darimi, br. 1321, Bejheki, br. 2739 i dr.
Hadis su
vjerodostojnim ocjenili: Ibnul-Dževzi, Nevevi, Munziri, Ibn Hadžer,
Ibnul-Mulekkin, Sujuti, Ševkani, Mubarekfuri, Ahmed Šakir, Albani i dr.[22]
Ali,
ispravno je da i ovaj hadis nije vjerodostojan, nego da'if-slab.
Navedeno
tvrde: Buhari, Tirmizi, Ibn Adijj, Darekutni, Tahavi, Bejheki, Hamza Kinani,
Ibn Abdul-Hadi, Zehebi, Ibn Redžeb, Munavi i dr.[23] Razlog
slabosti je ravija Muhammed b. Abdullah b. el-Hasan, koji se izdvojio u
prenošenju ovog hadisa od Ebu-Zinada, a to se ne prima od njega zbog nedovoljne
pouzdanosti.
Imam
Buhari, rhm, kaže o njemu: "Niko pored njega nije prenjeo ovu predaju
od Ebu-Zinada, i ne znam, da li je slušao hadise od Ebu-Zinada ili ne."[24] Imam Ibn Adijj tvdi: "Nije slušao hadise od
Ebu-Zinada"[25]
Hadis ima
i drugih mahana i prigovora, ali, zadržat ću se na ovoj mahani.
Svoj stav
su, pored hadisa, zasnovali na vjerodostojnoj predaji od Abdullaha b. Omera,
radijallahu anhuma, da je tako postupao.[26]
Kaže Imam
Evza'i: "Zatekao sam ljude da spustaju ruke prije koljena."[27]
Ibn Ebi
Davud zaključuje: "To je stav sljedbenika hadisa."[28]
Od
savremenih učenjaka taj stav odabrali su: El-Mubarekfuri, Albani, Muhammed
Muhtar Šenkiti i dr. [29]
Treće mišljenje: da će izabrati ono
što mu je lakše.
Ovaj stav
zastupala je skupina islamskih učenjaka, neki od njih su: Katade, Malik (u
jednoj predaji od njega), Ahmed (u jednoj predaji od njega) Nevevi, Ibnu
Tejmijje i dr.[30], a od savremenih učenjaka Ibn Baz[31], Sulejman el-Ulvan, Abdullah b. Fevzan el-Fevzan,
Abdulaziz et-Tarifi i dr.[32]
Imajući u
vidu da sve predaje od Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, u
kojima se precizira način odlaska na sedždu, nisu autentične, sljedbenici ovog
stava zaključuju da nema smetnje postupiti i na jedan i na drugi način. S tim u
vezi, predaje od ashaba, radijallahu anhu, o tome su različite, a to nam jasno
ukazuje da način odlaska na sedždu nije preciziran, nego će klanjač postupiti
shodno volji i potrebi.
Ovo
mišljenje je najbliže istini, a Allah, dželle šanuh, najbolje zna.
Amir I.
Smajić
Medina,
20. ša'ban, 1430 god.
[1] Vidi: Džami'u
Tirmizi, 2/56, br. 268, El-Begavi, Šerhu-sunne, 3/134,
Ibn Redžeb, Fethul-Bari, 5/91.
[2] Vidi: Ibn Ebi
Šejbe, Musannef, 1/263, Muhammed eš-Šejbani, Mebsut, 1/11,
Ibnul-Munzir, El-Evsat, 4/375, Sahih Ibn Huzejme, 1/319,
Et-Tahavi, Šerhu me'anil-asar, 1/255, Ibn Bettal, Šerhu
Sahihil-Buhari, 2/422, Ibn Kudame, Šerhul-kebir, 1/554, El-Mugni, 1/589,
Ibnul-Kajjim, Zadul-me'ad, 1/223, Ibn Abdul-Hadi, Tenkihu-tahkik, 1/401,
Ibn Redžeb, Fethul-Bari, 5/91, El-Ajni, Šerhu Sunen Ebi
Davud, 4/23, Eš-Ševkani, Nejlul-evtar, 4/275.
[3] Vidi: Muhammed
eš-Šejbani, EL-Mebsut, 1/11, El-Kasani, Beda'ius-sanai, 1/210,
Ibn Maze, Muhitul-burhani, 2/55, Es-Serhasi, El-Mebsut, 1/57,
Ez-Zejle'i, Tebjinul-hakaik, 1/116, Ibn Nudžejm, Behrur-raik, 1/335, Hašija
Ibn Abidin, 1/497-498, Šehzade, Multekal-ebhur, 1/146,
El-Gunejmi, El-Lubab, 1/37.
[4] Vidi:
Eš-Šafi'i, El-Umm, 1/113, Er-Rafi'i, Eš-Šerhul-kebir, 3/472,
Eš-Širazi, El-Muhezzeb, 1/75-76, El-Gazali, El-Vesit, 2/140,
En-Nevevi, El-Medžmu'a, 3/421, Zekerijja el-Ensari, Menhedžut-tulab, 1/11,
El-Maverdi, El-Havil-kebir, 2/285.
[5] Vidi: Ibn
Kudame, Eš-Šerhul-kebir, 1/554, El-Mugni, 1/589,
Ez-Zerkeši, Šerhu Zerkeši 'ala muhtesaril-Hireki, 1/181, Ibn
Muflih, El-Furu'u, 2/200, El-Merdavi,, El-Insaf, 2/48,
El-Behuti, Keššaful-kana'a, 1/391, Ibn Duvejjan, Menarus-sebil, 1/133.
[6] Vidi: 'Sahih
Ibn Huzejme, 1/318, Ibnul-Munzir, El-Evsat, 4/375, Sahih
Ibn Hibban, 5/237, El-Hakim, El-Mustedrek, 1/349,
Et-Tahavi, Šerh me'anil-asar, 1/255, El-Begavi, Šerhus-Sunne, 3/134,
Ibnul-Kajjim, Zadu-me'ad, 1/230, Ibnul-Mulekkin, Bedrul-munir, 3/657.
[7] Vidi:
Et-Tirmizi, El-Ilelul-kebir, 1/70, Ed-Darekutni, Es-Sunen, 1/345,
El-Bejheki, Sunenul-kubra, 2/99, Ibn Abdul-Hadi, Tenkihu-tahkik, 1/399,
Ibn Redžeb, Fethul-Bari, 5/89-90, Serhu ilelit-Tirmizi, 1/33, Ibnul-Mulekkin, Bedrul-munir, 3/656,
Ibn Hadžer, Telhisul-Habir, 1/617, Bulugul-meram, br.
310-312, Eš-Ševkani, Nejlul-evtar, 4/273-281,
El-Mubarekfuri, Tuhfetul-ahvezi, 2/117-119, El-Albani, Irvaul-galil, 2/75.
[18] Vidi: Ibn Baz, 'Medžmu'u
fetava, 11/151-152, Ibn Usejmin, Šerhul-mumti'a, 3/110-113,
Atijje Salim, Šerhu Bulugil-meram, predavanje br 66, Ibn
Džibrin, Šerhu ehseril-muhtesarat, predavanje br. 7, Munteka
min fetava el-Fevzan, 3/20, Abdullah el-Fevzan, Ahkamu
huduril-mesadžid, str. 164.
[19] Vidi: Ibn Ebi
Šejbe, El-Musannef, 1/263, Ibnul-Munzir,, El-Evsat, 4/375,
Ibn Hazm, El-Muhalla, 4/129, Ibn Kudame, El-Mugni, 1/589,
Ibn Turkumani, El-Dževheru-nekijj, 2/100, Ibn Redžeb, Fethul-Bari, 5/91,
El-Mubarekfuri, Tuhfetul-ahvezi, 2/121.
[20] Vidi: Ibn Rušd, Bidajetul-mudžtehid, 1/138,
El-Abderi, Et-Tadžu vel-iklil, 1/541, El-Karafi, Ez-Zehire, 2/195,
Ibn Hadžib, Džami'ul-ummehat, str. 97, Hašijetu Adevi, 1/337,
Er-Ru'ini, Mevahibul-dželil, 2/247, En-Nefravi, Fevakihu-devani, 1/467,
Ed-Derdir, Šerhul-kebir, 1/250, El-Ezheri, Semeru-dani, str.
110, El-Ulejš, Minahul-dželil, 1/263.
[22] Vidi: Ibn
el-Dževzi, Et-Tahkik, 1/388, En-Nevevi, Hulasatul-ahkam,
1/403, Ibn Hadžer, Bulugul-meram, br. 310-312,
El-Munavi, Tejsir bi šerh Džami'i-sagir, 1/207,
Eš-Ševkani, Nejlul-evtar, 4/280-281, El-Mubarekfuri, Tuhfetul-ahvezi, 2/120,
Ibn Hazm, El-Muhalla, 4/129, El-Albani, Irvaul-galil, 2/78.
[23] Vidi:
El-Buhari, Et-Tarihul-kebir, 1/139, Et-Tirmizi, El-Džami', 2/58,
Ibn Adijj, El-Kamil fi du'afa, 6/238, El-Bejheki, Sunenul-kubra, 2/100,
Ibn Abdul-Hadi, Tenkihu-tahkik, 1/401, Ez-Zehebi, Tenkihu
kitabi tahkik, 1/168, Ibn Redžeb, Fethul-Bari, 5/89-90,
El-Munavi, Et-Tejsir bi šerh Džami'i-sagir, 1/207, Abdullah b.
Fevzan, Muhteleful-hadis indel-imam Ahmed, 1/465-466.
[26] Predaju je spomenuo
Imam Buhari u svome Sahihu ali bez lanca prenosilaca. Vidi:
Ibn Hadžer, Fethul-Bari, 2/375. Sa spojenim lancem prenosilaca
bilježi je Ibn Huzejme u Sahihu, br. 627.
[27] Vidi:
El-Mervezi, El-Mesail, 1/147/1. Lanac prenosilaca
do Imama Evza'ije je spojen, kao što navodi El-Albani u Sifetu
salatin-Nebijj, str. 122.
[29] Vidi:
El-Mubarekfuri, Tuhfetul-ahvezi, 2/124, El-Albani, Sifetu
salatin-Nebijj, str. 122, Muhammed Muhtar eš-Šenkiti, Šerhu
zadil-mustekni'a, predavanje br. 41.
[30] Vidi: Ibn Ebi
Šejbe, El-Musannef, 1/263, En-Nevevi, El-Medžmu'a, 3/421,
Ibn Tejmijje, Medžmu'ul-fetava, 22/449, Ibn Redžeb, Fethul-Bari, 5/91,
Ibn Hadžer, Fethul-Bari, 2/376, Hitab er-Ru'ini, El-Mevahibul-dželil, 2/247
[31] Iako je smatrao da je
preče spuštati koljena prije. Vidi: Ibn Baz, Medžmu'ul-fetava, 11/151-152.